İzmir’in tarih dolu topraklarında yer alan antik Phokaia’da, M.Ö. 580 yıllarına tarihlendirilen kutsal alanlar, binlerce yıllık inanç ve kültürün izlerini barındırıyor. Bölgenin en önemli tapınaklarından biri olan Athena Tapınağı, eski ortaokul binasının hemen altında konumlanıyor ve yanındaki kayalara oyulmuş nişlerde Anadolu'nun Ana Tanrıçası Kybele’ye ait heykel ile kabartmalar yer alıyor.
Kybele’ye Ait Beş Farklı Niş
Phokaia’daki kutsal alanda, farklı boyutlarda beş nişte Kybele heykelleri ve kabartmaları dikkat çekiyor. Kayaya oyulmuş adak havuzu ve denizcilerin fenerlerini yerleştirebileceği küçük nişler, denizden gelenlerin burada Kybele’ye ibadet ettiğini gösteriyor. Bu kutsal mekan, antik dönemde bölge halkı için hem dini hem de denizcilik ile ilgili önemli bir merkezdi.
Tarih İçinde Surlar ve Mimari Dönemler
Kutsal alanın bulunduğu kayalığın üzerindeki sur duvarları, dört ayrı dönemin mimari izlerini taşımaktadır. Arkaik döneme ait harçsız surlar, Roma döneminde kullanılan kireç harcı ve sonrasında Ceneviz ile Osmanlı dönemlerinde güçlendirilmiş Horasan harcı ile yapılan duvarlar, bölgenin tarih boyunca önemini koruduğunu gözler önüne seriyor.
Athena ve Kybele: Yan Yana İki Ana Tanrıça
Phokaia’da Athena Tapınağı’nın hemen altında yer alan Kybele’ye ait kutsal alan, iki ana tanrıçanın bir arada tapıldığı ender örneklerden biridir. Athena, Mezopotamya kökenli Babilli kraliçe İzdar’a kadar uzanan bir tarihe sahipken, Kybele Anadolu’nun yerli ana tanrıçası olarak bölge halkı tarafından büyük bir saygı ile karşılanmıştır. Kybele’nin Arkaik dönemden itibaren Phokaia’da yoğun bir şekilde tapınılması, bölgenin dinsel çeşitliliğini vurguluyor.
Batı Anadolu'da Ana Tanrıça Kültü
Batı Anadolu’daki Athena tapınaklarının çevresindeki kayalıklarda sıkça karşımıza çıkan nişler, Ana Tanrıça Kybele’nin Athena ile birlikte birçok yerde tapım gördüğünü gözler önüne seriyor. Özellikle Roma dönemi öncesi, hatta Arkaik döneme tarihlenen bu nişlere yerleştirilen mermer kabartmalar, dönemin sanatsal ve dini yaşamını yansıtıyor.
Yel Değirmenleri Tepesi ve İncir Adası’ndaki Kutsal Alanlar
Phokaia’nın doğusundaki yel değirmenlerinin bulunduğu tepede ve İncir Adası’nda da Kybele’ye ait kutsal alanların varlığı, bölgenin ana tanrıça kültü ile güçlü bağlarını ortaya koyuyor. Bu kutsal alanlar, antik denizcilik ve yerel inanç sistemlerinin iç içe geçtiği önemli merkezler olarak korunmaktadır.
