Ege Bölgesi'nin benzersiz doğal miraslarından biri olan Karaburun Yarımadası’ndaki tek doğal sulak alan olan İris Gölü, uzun süredir devam eden kurutma girişimlerine rağmen yaşam mücadelesini sürdürmeye devam ediyor. 2019 yılından bu yana gölde gözlem, kayıt ve belgeleme çalışmaları gerçekleştiren Karaburun Sivil İnisiyatifi ve Karaburun Yerel Fok Komitesi, göldeki yaşamın yeniden canlandığını bildirdi. Kuraklık döneminde Karareis Barajı’ndan bırakılan deşarj suyunun göle hayat verdiğini kaydeden yerel inisiyatifler, DSİ’nin bu süreçte destekleyici adımlar atmasının İris Gölü’nün geleceği için kritik öneme sahip olduğunu vurguladı.
İzmir Valiliği Komisyon Oluşturdu
2019 yılında gölün ekolojik yapısını olumsuz etkileyebilecek kurutma girişimi medyada geniş yer buldu. Bu gelişmelerin ardından T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma (TVK) Bölge Komisyonu, 20 Aralık 2019 tarihinde toplanarak İris Gölü ile ilgili çeşitli kararlar aldı. 2020 yılında İzmir Valiliği, konuyla ilgili uzmanlardan oluşan bir komisyon oluşturdu. 2019’dan 2025’e kadar geçen altı yıl zarfında Karaburun Sivil İnisiyatifi ve Karaburun Yerel Fok Komitesi, gözlem ve belgeleme çalışmalarına devam etti. İris Gölü için hazırlanan teknik rapor, Sulak Alan Envanterine işlenen göl için tescil çalışmalarına destek olması amacıyla Mahalli Sulak Alan Komisyonu gündemine alınması talep edildi.
Karaburun Sivil İnisiyatif ve Karaburun Yerel Fok Komitesi’nin Ortak Açıklaması:
“Yarımadanın tek doğal sulak alanı olan İris Gölü’nde 16-19 Ağustos 2025 tarihlerinde gerçekleştirdiğimiz gözlem çalışmalarında, Karareis Barajı ve Salman Göleti Ortak Deposu’ndan Çeşme’ye içme suyu bağlanmasıyla ilgili projenin devam ettiğini gördük. Baraj deşarjlarıyla sağlanan suyun, içinde bulunduğumuz kuraklık döneminde İris Gölü’ne yeniden hayat verdiğini gözlemledik. Verilen su sayesinde kurumaya yüz tutan İris Gölü, yeniden canlanarak yaban hayatının barınacağı habitatları güçlendirmiş, göl yüzeyini kaplayan sazlıklar ve hayıtlar yeniden yeşermiştir. Ayrıca makilerin sağlığı da umutlarımızı artırmaktadır.
Karareis Barajı ve Salman Göleti Ortak Deposu deşarj suyunun, İris Gölü’nün yaşatılması için en uygun çözüm olacağı düşüncesindeyiz. Bu bağlamda önerilerimiz ve 2025 yılında ilgili kurumlarla paylaştığımız İris Raporu DSİ yetkililerine iletilmiş olup, gerekli görülmesi halinde İris Gölü’nün kurumaması için deşarj istasyonuna bir vana konulması ve suyun bir boru hattı ile ana yol altından İris Gölü’ne ulaştırılmasının en doğru yaklaşım olacağı belirtilmiştir. Günümüzde, DSİ’nin baraj deşarj suyunu boşaltmak için açtığı kanallar ile geçmişte İris Gölü’nün suyunu boşaltmak için açılan kanalların bağlandığı vadi aynıdır. Yapılması gereken, baraj deşarj suyunun her iki yöne de verilmesini sağlamak ve İris Gölü’ne can suyu olmaktır.”
Bu dönemde birçok tatlı su gölünün kuruduğu göz önüne alındığında, İris Gölü gibi küçük göllerin varlığını sürdürmesi, hem bölge hem de yaban hayatı açısından büyük öneme sahiptir. İris Gölü ve çevresi, önemli kuş türlerinin üreme, konaklama ve barınma alanıdır. İnsan yaşamı, doğal hayatın korunması ile güçlenir. Doğal alanların korunması, sağlıklı ve dengeli bir yaşam için elzemdir.
İlerleyen süreçte İris Gölü’nün yeniden canlanması, DSİ’nin can suyu sağlama yönündeki kararına ve uygulamalarına bağlı olacaktır. Bu durum, geçmişte İris Gölü’nde yapılan olumsuz uygulamaların bir daha yaşanmaması adına önemli bir işlev görecektir.
Doğa Koruma ve Milli Parklar Bölge Müdürlüğü tarafından yürütülen sulak alan tescil çalışmaları kapsamındaki izleme ve belgeleme süreci devam etmekte olan İris Gölü’nün, kuruyan göllerimizden biri olmaması adına Karareis Barajı ve Salman Göleti Ortak Deposu’ndan sürekli olarak deşarj suyu verilmesi için DSİ’nin gerekli adımları atacağına inanıyoruz.”
