Türkiye işçi tarihinin en karanlık anlarından biri olan 1 Mayıs 1977’ye dair, bugüne kadar ortaya çıkmamış 25 karelik fotoğraf arşivi, İzmir’de kamuoyuyla paylaşıldı. Türkiye İşçi Partisi (TİP) İzmir Örgütü tarafından düzenlenen “1 Mayıs 1977’nin Kayıp Fotoğrafları” sergisi, 25 Nisan’da Altkat Sergi ve Arşiv Alanı’nda açıldı ve 4 Mayıs’a kadar ziyaret edilebilecek.
1 Mayıs 1977’nin Kayıp Fotoğrafları: İlk Kez İzmir’de Sergilendi
2024 yılında, tiyatrocu ve oyun yazarı Kazım Başer’in Bornova Özkanlar Bit Pazarı’nda karşılaştığı negatifler, 1 Mayıs 1977 günü Taksim Meydanı’ndaki kortejlere ait. Bu negatiflerde, kutlamalar sırasında açılan ateş sonucu 36 kişinin hayatını kaybettiği ve 130’dan fazla kişinin yaralandığı saldırı öncesindeki anlar yer alıyor.
Yaklaşık 15 yıldır bit pazarlarını gezdiğini belirten Başer, fotoğraflara ulaşma sürecini şöyle anlattı: “Bir yıl önce Bornova’da Bit Pazarı’nda dolaşırken bu negatiflerin bulunduğu bir defterle karşılaştım. İçinde neler olduğuna dair maddeler halinde yazılmıştı. Gözüm tararken ‘Taksim 1977 1 Mayıs’ yazısını görünce heyecanlandım. İçini karıştırıp negatifleri buldum. Negatiflerden yaklaşık 3 bin fotoğraf çıktı ve bunlardan 27’sinin 1 Mayıs 1977’ye ait olduğunu tespit ettik.”
Fotoğrafların sahibini araştıran Başer, muhtemelen profesyonel bir fotoğrafçı olabileceğini belirterek, “Bu kişi profesyonel bir fotoğrafçı gibi görünüyor. Daha çok setlerde çalışmış, TRT’de de kamera arkasında görev almış. Ailesine ait birçok fotoğraf var. Ulaşmaya çabalıyoruz, belki bu vesileyle daha kolay ulaşırız. Bulunduğunda, bu fotoğrafların asıl sahibinin isminin geçmesi çok önemli olacaktır.” dedi.
Başer, negatifleri bulduğu an yaşadığı duyguyu ise şöyle ifade etti: “Gerçekten çok heyecanlandım. Bu fotoğraflar herhangi birinin eline de geçebilirdi. Politik bir bilgisi olmayan ya da bu hassasiyete sahip olmayan birine de ulaşabilirdi. Nitekim pazara kadar gelmişti. Benim elime geçtiği için mutluyum. Bu negatifleri, halkla buluşturacak birinin olması yeterdi ama bulduğum için çok heyecanlandım. Sonra negatifler tarandığında fotoğrafları görünce daha çok heyecanlandım. Bu sergiyle birlikte bulmanın yanı sıra, halkla bu fotoğrafların buluşması önemli.”
“Fotoğraflarda Coşku, Ardından Hüzün Var”
Sergi sorumlusu Tuna Atlı Uysal, serginin 1 Mayıs öncesinde açılmasının bilinçli bir tercih olduğunu belirterek, “Sergimizi 1 Mayıs’a günler kala açmak istedik. 1977 1 Mayıs’ının ruhunu aktarmak istedik. 4 Mayıs’a kadar sürecek, ilgi oldukça fazla. Gün içinde gelen iş yoğunluğu nedeniyle katılamayanlar olduğu için sergiyi uzatma ihtimalimiz var.” şeklinde konuştu.
Sergi ziyaretçileri arasında 1977 1 Mayıs’ına katılmış kişilerin bulunduğunu anlatan Uysal, serginin duygusal etkisini şöyle ifade etti: “Genellikle izleyenler, 1977 1 Mayıs’ının ruhunu burada hissederek ayrıldıklarını söylüyorlar. Çok duygulananlar oldu. ‘Biz buradaydık, 1977 1 Mayıs’ına katılmıştık’ diyen izleyiciler oldu. Hatta bir avukat, babasını burada bir kortejde buldu ve fotoğrafı gönderdi. O da ‘Evet’ dedi. Bu tür güzel buluşmalar yaşandı.”
Uysal, özellikle gençlerin sergiye büyük ilgi gösterdiğini vurgulayarak, o dönemin ruhunu bugüne taşımayı hedeflediklerini belirtti: “Özellikle gençler çok ilgilendi. 19 Mart’taki Beyazıt barikatları ile bu ruhu birleştirmeyi, 1977’deki mücadeleyi günümüze taşımayı istedik. Gençlerin ilgisini çeken bir durum oldu. ‘Keşke o dönemleri yaşasaydık’ diyen gençlerimiz oldu.”
Uysal, serginin atmosferine ilişkin, “Fotoğraflarda çocuklar, kadınlar ve bir şenlik havası var. Ancak 1977 1 Mayıs’ında 36 canımızı kaybettik. Kimse bu duruma katılırken silahların patlayacağını bilemezdi. Büyük bir coşku vardı; halaylar, çocukların ve kadınların korteji beni çok etkiledi. Bu durum bir hüzne dönüşüyor.” ifadelerini kullandı.
