İzmir’in köklü hamamları, artan su, elektrik ve işletme maliyetleri nedeniyle kapanma riskiyle karşı karşıya bulunuyor. Bu kültürel miras, kaybolmaya yüz tutuyor.
İzmir’in Tarihi Hamamları Su Kriziyle Boğuşuyor: Bir Zamanlar 50’ydi, Şimdi 35 Kaldı
İzmir’de bir zamanlar sosyal yaşamın önemli bir parçası olan hamamlar, artan maliyetler nedeniyle zorlu günler yaşıyor. Özellikle artezyen suyu kullanan tesislerde sayaç takma zorunluluğunun işletme giderlerini artırdığını belirten İzmir Hamamcılar ve Banyocular Esnaf Odası Başkanı Nafi Karaca, “Artezyen suyu, en az 20 sene önce atık su bedeli karşılığında saat bağlanacağı söylenerek bu hale getirildi. O zaman, ‘Saat taksanız ne olacak? Motoru yanacak, elektrik parası vereceğim, boşuna masraf yapacağım. Üstelik atık su parası da alacaksınız. Zaten atık suyu ve çöp vergisini ödüyoruz. Bir koyundan bir post çıkar,’ dedim. Bu işin yanlış olduğunu belirttim” şeklinde konuştu.
İzmir’de Hamam Sayıları Giderek Azalıyor
Ege Bölgesi’nde hamam kültürünün neredeyse yok denecek kadar azaldığını ifade eden Karaca, “Anadolu’ya, yani Ankara’dan iç bölgelere geçtikçe bu kültür kısmen artıyor ama İzmir ve çevresinde neredeyse tamamen kaybolmuş durumda. Biz ise bu geleneği yaşatmak için gelin hamamı gibi etkinlikler düzenliyoruz. Gençler, ‘İlk defa gelin oluyorum, gelin hamamı keyfini çıkarayım’ diyerek geliyor. Ancak ayda bir veya iki kez böyle bir talep alıyoruz. Hamamlarımız oldukça eski, Selçuklu ve Osmanlı dönemine ait yapılar var. İzmir’de şu anda 35 hamam mevcut. Ama bu sayı her geçen gün azalmaya devam ediyor. Fiyatlar, yakıt ve işletme giderleri nedeniyle birçok hamam kapanmak zorunda kalıyor. Eskiden 50 olan hamam sayısı şimdi 35’e düştü. Yeni yapım hamamlar mevcut, ancak bunlar lüks kategorisinde bulunuyor. İnsanlar bu tür mekanlara gitmekte çekiniyor çünkü normal bir hamam 350 TL iken, lüks yerlerde fiyatlar 500-600 TL’ye kadar çıkabiliyor. Havuz, SPA gibi olanağından dolayı insanlar maddi zorluk yaşıyor” dedi.
“İşletmeyi Bu Giderlerle Ayakta Tutmak İmkansız”
Hamamda 45 yıldır kese yapan 66 yaşındaki Muhterem Yılmaz, “Eski dönemlerde İzmir’de aktif çalışan 30 hamam vardı. Bugün bu sayı 10’a düştü. O zamanlar insanlar evlerinde soba ya da doğalgaz olmadığı için hamama geliyorlardı. Hamam kültürü canlıydı. Şimdi ise SPA tarzı merkezlerin, güzellik salonlarının artışı ve yükselen maliyetler nedeniyle eski tip hamamlar rekabet etmekte zorlanıyor. Müşterilerimizin çoğu mahalle sakinleri ve eski müşteriler. Yeni müşteri kazanımında zorluk yaşıyoruz. Artezyen suyumuz olmasına rağmen sayaç takıldı. Atık su bedelleri, odun, kömür, elektrik giderleri gibi masraflar sürekli artıyor. Elektrik faturası 7-8 bin TL, su faturası ise 8-9 bin TL geliyor. Mutfakta kullandığımız şehir suyu için bu ay sadece 5 bin lira ödedik. Kira, bakım, vergi gibi sabit giderler eklenince işletmeyi ayakta tutmak neredeyse imkansız hale geliyor” ifadelerini kullandı.
“Yunanlar Buna da Sahip Çıkar”
Hamam kültürünün yaşatılması için desteklenmesi gerektiğini belirten Yılmaz, “Vatandaşları hamama çekmek için giderlerin düşmesi şart” dedi. Yılmaz sözlerine, “Yarın bir gün Yunanlar buna da sahip çıkar. Zaten baklavaya ve başka şeylere de sahip çıktılar. Bu kültürün kaybolmaması için önlem almak gerekiyor. Yunanistan bu konuda bizden daha ileri. Maliyetleri aşağıda tutarak bu işi bizden daha iyi sürdürüyorlar. Kıbrıs’ta bile insanlar daha uygun fiyata hamam hizmeti alabiliyor. Burada bir müşteri 7-8 bin TL’ye kadar masraf yapabiliyor. Bu rakamlar oldukça yüksek.” şeklinde devam etti.
