Ege'nin kalbi İzmir, sadece denizi ve tarihi ile değil, ilçelerinin derinlemesine tarihlerinin zenginliğiyle de dikkatleri üzerine çekiyor. Konak'tan Karşıyaka'ya, Bornova’dan Foça’ya kadar her bir ilçenin adı; efsanelere, coğrafi özelliklere, geçmiş uygarlıklara veya yüzyıllar önce kaleme alınmış bir kelimeye dayanmaktadır. Peki, bu ilçelerin isimlerinin ardındaki sırlar neler? Gelin, birlikte keşfedelim: İşte İzmir'in ilçeleri ve onların hikayeleri…
ALİAĞA
Aliağa, adını Ali Ağa adlı bir bireyin çiftliğinden alır ve durumu 4. Murat dönemine kadar uzandığı düşünülmektedir. Peki, Ali Ağa'nın hikayesi nedir? Bir efsaneye göre; Ali Ağa, İstanbul'da ölüme mahkum edilir. Ancak, Avustralyalı Baltacı Edwars tarafından kurtarılır. Ali Ağa, can bağışının karşılığında adını değiştirmemek şartıyla çiftliğini Edwars'a devreder. Edwars burada üç katlı bir konak yaptırarak Aliağa'nın ilk yapısını inşa etmiştir.
BALÇOVA
Balçova, geçmişte Ayesefit adıyla bilinirken, köy arazisinin büyük bir kısmının balçık olması dolayısıyla Balçık Havi olarak anılmıştır. Zamanla bu isimler birleşerek bugünkü Balçova adını almıştır.
BAYINDIR
Bayındır, Bizans döneminde yerleşim yeri iken, Selçukluların gelişiyle Orhan Gazi tarafından 14. yüzyılın başlarında 24 Oğuz boyundan Üçoklar'dan biri olan Bayındı Türkmen Boyu tarafından yeni bir yerleşim alanı oluşturulmuştur.
BAYRAKLI
Bayraklı isminin kökenlerinden biri Türk korsanları ile ilgilidir. Akdeniz’in hâkimi olan denizciler İzmir’e gelerek bayrak açıp gönüllü levent toplarlardı. “Solumadan can vermek, terlemeden mal kazanmak isteyen bayrağımız altına gelsin” ifadeleri ile bölgeye davet yapılırdı. Bayraklar bu sebeple, günümüzde Bayraklı'nın bulunduğu yerde açıldığından ötürü bu ismi almıştır.
BERGAMA
Bergama, antik dönemlerden önce Batı Anadolu’da Pelasglar ve Luvi halkının yaşadığı bir yerdi. O zamanlar Bergama'nın adı Parg-a-uma olarak biliniyordu. Perg, Arapçadaki “kale” demekken, Uma ise “halk” anlamına geliyordu. Pergamon adı, Helenleşmenin etkisiyle zamanla değişmiş ve sonradan Bergama halini almıştır.
BEYDAĞ
Helen dilinde “Palaipohs” eski anlamı ile “eski kent” demektir. Bu isim zamanla Balyambolu olarak da anılmıştır. Beydağ ilçesi, Osmanlılara kadar, çeşitli şekillerde Palaiapolis ismiyle anılmıştır ve bu ad, günümüze kadar gelmiştir.
BORNOVA
Eski adı “Birun-u Abad” olan Bornova, Hellenistik dönemden itibaren yerleşim şekliyle tanınmaktadır. Osmanlı kayıtlarında “Birunabad” olarak geçen isim, Farsça “dış” anlamına gelen “birun” kelimesi ile “-abad” ekiyle gelmektedir. Amazon’lar, Hititler gibi birçok uygarlığın hüküm sürdüğü bu bölge zamanla Bornova adını almıştır.
BUCA
Buca isminin kökenine dair kesin bir bilgi yoktur. 1235’te İzdik Devleti (Dukas Vatidis) Kralı, İconomos'tan naklen köy sınırlarını belirlettirdiğinde KOHİ adında bir yerleşim geçmektedir. Buradan hareketle, KOHİ'nin zamanla Buca'ya dönüştüğü düşünülmektedir.
ÇEŞME
Bol kaynak sularının bulunmasından dolayı Çeşme ismi verilmiştir. Zamanla çoğalan çeşmelerden dolayı bu isim bölgeye yapıştırılmıştır.
ÇİĞLİ
İlçenin bataklık ve sazlık yapısından ötürü “ÇİĞLİ” adı verilmiştir. İlk yerleşenler bu bölgedeki yeşil alanların çiğ dolduğunu fark ederek ismi tercih etmişlerdir.
DİKİLİ
“Dikmelik” adı verilen zeytin ağaçlarının dikildiği yer, bu bölgeye Dikili isminin verilmesine sebep olmuştur.
FOÇA
Kent, Antik Çağ’da bir İyon yerleşimi olarak denizdeki foklar nedeniyle Phokaia adını almış ve günümüzde Foça olarak bilinmektedir.
GAZİEMİR
Gaziemir, adını “Seyyid Mükerremüddin Zaviyesi”ne vakfetmiş olan ve Aydınoğlu Gazi Umur Bey’den alır. Zamanla, Gazi Umur’un ismi yaygınlaşarak Gaziemir adını almıştır.
GÜZELBAHÇE
Klazomenia şehrinin ismi halk dilinde değişerek Klizman haline dönüşmüştür. Cumhuriyetin kuruluşu sonrası Kızılbahçe ismi, 1954 yılında ise Güzelbahçe olarak değiştirilmiştir.
KARABAĞLAR
İzmir'in en eski yerleşim yerlerinden biri olan Karabağlar, yaklaşık 200 yıl önce kara üzüm bağları ile dolu olduğundan bu ismi almıştır.
KARABURUN
Karaburun isminin kesin kökeni bilinmemektedir. Eski çağlarda yarımadanın “Capo Calaberno” adı ile anılmış olması, adın buradan değiştiğini düşündürmektedir.
KARŞIYAKA
İzmir Karşıyaka, eski adı Kordelya olan bölgenin, III. Haçlı Seferinde Aslan Yürekli Richard’ın adıyla anıldığını gösteriyorum. Coeur de Lion olarak bilinen bu isim zamanla gerekli değişikliklerle Karşıyaka olmuştur.
KEMALPAŞA
İsmi, 9 Eylül 1922 tarihinde Mustafa Kemal Paşa'nın bu bölgede konaklamasıyla oluşmuştur.
KINIK
Kınık ismi, “nerede olsa azizdir” anlamına gelmektedir. Oğuz Türklerinin Bozoklar kolu olan Kınık boyundan gelmektedir.
KİRAZ
M.Ö. 8. yüzyılda İonlar, buraya “Kışın sert soğuktan koruyan Kışlık Barınak” anlamına gelen “Klaos/Kleos” ismini vermişlerdir. Zamanla bu isimler değişerek Kiraz adıyla anılmıştır.
KONAK
İzmir Derebeyi Katipzade Mehmet Çelebi, 1700'lerde denize bakan bir konak inşa ettirdi ve Konak ismi buradan gelmiştir.
MENDERES
Yakın zamana kadar Cumaovası olarak bilinen Menderes ismi, 1989 yılında Cumaovası Havaalanı'nın Adnan Menderes Havalimanı şeklinde değiştirilmesiyle değişmiştir.
MENEMEN
Birçok rivayet bu isim hakkında bulunmaktadır:
1-Pers Kralı, “men,men” diye yanıt verir ve bu, zamanla Menemen adını alır.
2-Bergama Kralı Eumen ismini vermiş, sonraları bu şekle dönüşmüştür.
3-Bizans döneminde “maino-menau” adı verilmiştir, sonrasında Menemen şeklini almıştır.
NARLIDERE
Narlıdere, adını bahçelerinde bulunan nar ağaçlarından almıştır. Bu, Yukarıköy'ün kenarındaki Ali Onbaşı Deresi'nin çevresinde yetişmektedir.
ÖDEMİŞ
Ödemiş adı, 1451'de Otamış, 1684'te Ötemiş, 1820'de ise günümüzdeki şekliyle değişmiştir.
SEFERİHİSAR
Bölgenin tarihini Karyalılar ve İonyalılarla başlar. M.Ö 30'da Romalılar döneminde buraya “Tysaferin Hisarı” adı verilmiştir. Osmanlı Dönemi’nde ise “Sivrihisar” olarak anılmış ve sonrasında Seferihisar halini almıştır.
SELÇUK
İlçenin ismi, antik dönemden gelir. Efes (Ephesus) adıyla bilinen yerleşim, Ayasuluk adını almış. 1390-1914 yıllarında bu bölge Türk ve Osmanlı hakimiyetine girerek Selçuk adını almıştır.
TİRE
Tire ismi, Hatti-Luvi dil ailesinden gelen kale ya da hisar anlamlarını taşımaktadır. Tarihi boyunca birçok devlete ev sahipliği yapmış olan bu ilçe, 13. yüzyılda Aydınoğulları Beyliği'yle Türk egemenliğine girmiş ve bu hal, Osmanlı dönemine kadar sürmüştür.
TORBALI
İsmini ün kazanan antik şehir Metropolis'ten alan Torbalı, tarih boyunca çeşitli medeniyetler tasfiye etmiştir.
URLA
İlçenin adı hakkında çeşitli rivayetler mevcuttur. Latince ve Rumca kökenli “Vurla”, Osmanlı Padişahı Mehmet Çelebi’nin komutanı İbrahim Bey'den kaynaklanmaktadır. Ayrıca, Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi'nde, “Ulice” adında bir kraliçeye atıfta bulunulmakta ve buradan Urla isimlendirilmiştir.
