Balçova İnciraltı’nda bulunan Sancakburnu Kalesi, Osmanlı’nın İzmir’i savunmak gayesiyle inşa ettiği tarihi yapılar arasında yer alıyor. İzmir’in Balçova ilçesine bağlı İnciraltı semtinde konumlanmış olan bu kale, Osmanlı döneminin önem taşıyan savunma yapılarınca anlam kazanıyor. Kale, Sadrazam Köprülü Mehmet Paşa tarafından yaptırılmış olup, tarihi boyunca stratejik önemi ve eşsiz mimarisi ile dikkat çekmeye devam etmektedir.
Giriş yapan gemilerin kontrol noktası
Sancakburnu Kalesi, Sadrazam Köprülü Mehmet Paşa tarafından inşa edilmiştir. Yapım aşamasında Dergâh-ı Ali Kapıcıbaşısı Gevezezâde Ağa kalenin imalatında görevlendirilmiştir. Yapı, özellikle İzmir Körfezi’ne giren gemilerin kontrolünü sağlamak ve şehri denizden gelebilecek tehditlere karşı koruma amacı taşımaktadır. İnşası sırasında, antik dönemde bölgede bulunan bir Roma tiyatrosunun kesme taş blokları kullanılmıştır. Kare planlı şekilde tasarlanan yapı, kaynaklara göre yaklaşık 200 askerle birlikte bir kale dizdarı tarafından yönetilmiştir.
‘Sancakburnu’ adı nereden geliyor?
Ünlü seyyah Evliya Çelebi, kaleye “Sancakburnu” adının verilme sebebini şu şekilde aktarır: Osmanlı Devleti’ne olan saygıyı göstermek amacıyla, körfeze giren yabancı gemiler direklerine beyaz bayrak çekmektedir. Bu uygulama, Osmanlı’nın deniz üzerindeki hâkimiyetini sembolize etmektedir. 28 Haziran 1688’de meydana gelen büyük İzmir depremi ile kale büyük ölçüde zarar gördü. Daha sonraki yıllarda çeşitli dönemlerde onarımlar geçirdi. 1828 yılında İzmir Ayanı Mansurizâde Emin Efendi kaleyi yeniden restore ettirerek, buraya tabyalar ekletti.
Savaşlarda birçok kez zarar gördü
Kale, I. Dünya Savaşı sırasında körfeze girmek isteyen savaş gemilerine karşı bir savunma mekanı olarak kullanılmıştır. İngiliz donanması tarafından iki kez bombalanmış yapının, savaş döneminde stratejik önemi bir kez daha ortaya çıkmıştır. Bu çatışmalarda hayatını kaybeden Osmanlı subayları ve erleri, Narlıdere Şehitliği’ne defnedilmiştir. Sancakburnu Kalesi, tarihsel süreçte çok sayıda zarar görmesine rağmen, günümüzde körfezin girişinde sembolik bir yapı olarak ayakta kalmayı başarmıştır. Üzerinde dalgalanan Türk bayrağı ile İzmir’in tarihi kimliğine katkı sunmaya devam etmektedir.
İzmir’in üçüncü büyük kalesi olarak bilinen bu yapı, halk arasında “Yeni Kale” olarak da anılmaktadır. “Kal’a-i Bahir”, “Dışkale” ve “Kastraki” gibi isimlerle tanınan yapı, Osmanlı’nın deniz savunma mimarisinin izlerini taşırken günümüze kadar korunmuştur.
Sancakburnu Kalesi’ne nasıl gidilir?
Sancakburnu Kalesi’ni ziyaret etmek isteyenler, İzmir şehir merkezinden Balçova yönüne giden otobüs, dolmuş ya da özel araç kullanarak İnciraltı semtine ulaşmalıdır. İnciraltı Kent Ormanı’na oldukça yakın konumda bulunan kaleye kısa bir yürüyüş yaparak erişmek oldukça kolaydır. Balçova yönüne giden ESHOT otobüsleri şunlardır:
- 7 Sahilevleri – Üçkuyular İsk.
- 811 Engelliler Merkezi – Montrö
- 311 İnciraltı – F. Altay
- 480 İnciraltı – Üçkuyular İsk.
