İzmir'in Urla ilçesinde yer alan Klazomenai Antik Kenti, İon kentleri arasında öne çıkan bir yerleşimdir. Aynı zamanda, zeytinyağı ticaretinin de önemli bir merkezi olarak tanınır; bu antik kent, dünyanın bilinen ilk zeytinyağı üretim tesisine ev sahipliği yapmaktadır.
Denize yakın konumuyla dikkat çeken Klazomenai, tarihin derinliklerinden gelen eşsiz bir miras olarak karşımıza çıkıyor. Antik İyon kentlerinden biri olan bu büyüleyici yerleşim, kalıntılarının yanı sıra, zeytinyağı işliğiyle de ilgi çekiyor. Zeytin ağaçlarının gölgesinde binlerce yıl geçmişe tanıklık eden Klazomenai, ziyaretçilerine hem tarihi hem de doğa ile iç içe benzersiz bir keşif fırsatı sunuyor.
Ege Bölgesi’nin en eski yerleşim merkezlerinden biri olan Klazomenai, Urla’daki Karantina Adası'ndan Ayyıldız ve Cankurtaran tepelerine kadar geniş bir alana yayılmaktadır. Yapılan kazılar, bölgenin tarihinin M.Ö. 4. bine kadar uzandığını ve Kalkolitik Çağ izleri taşıdığını ortaya koymuştur.
Zeytinyağı üretimi bu kentte doğdu
Klazomenai Antik Kenti'nin en çarpıcı özelliklerinden biri, zeytinyağı üretim teknolojisinin günümüzden 2600 yıl önce burada geliştirilmiş olmasıdır. Kazılarda bulunan kayalara oyulmuş 15 çukurdan oluşan zeytinyağı işliği, antik dönemde kentin sadece kendi ihtiyacını değil, aynı zamanda ihracat odaklı üretim de yaptığını kanıtlıyor. Üretilen zeytinyağı ve şaraplar, Klazomenai’ya özgü kuşak bezemeli amphoralarla depolanarak Mısır ve Karadeniz’e ihraç edilmiştir.
Klazomenai Antik Kenti'nin tarihçesi
On iki İon kentinden biri olan Klazomenai, Urla-Çeşme yarımadasının kuzey kıyısında, İzmir Körfezi’nin ortalarında yer alır. Kentin doğu sınırının Smyrna yakınlarına, batı sınırının Gülbahçe civarına, güneyde ise Sığacık Körfezi’ne kadar uzandığı anlaşılmaktadır. Kent sınırları içinde, Balçova’daki Agamemnon Kaplıcaları yakınında yer alan Apollon Tapınağı da bulunmaktadır.
Geometrik Dönem (M.Ö. 900-650) boyunca apsidal ve dikdörtgen evler, sur duvarları ve nekropol alanları kentin gelişimini göstermektedir. Erken Arkaik Dönem (M.Ö. 650-546) boyunca “Yaban Keçisi Stili” olarak adlandırılan seramik üslubu öne çıkmış ve Klazomenaililer Doğu Akdeniz ve Karadeniz’e kadar uzanan ticaret ağları kurmuşlardır.
M.Ö. 546’da Pers işgali sonucunda yerleşim kesintiye uğramış ve yaklaşık 20-25 yıl boyunca kent terk edilmiştir. M.Ö. 525-520 civarında halk, eski kente dönerek yaşamı yeniden başlatmış, özellikle zeytinyağı işlikleri ve ticaret canlanmıştır. Ancak, M.Ö. 499’daki İon Ayaklanması sırasında Klazomenai tekrar Perslerin eline geçmiştir. Kentin bazı bölgelerinde görülen yangın izleri, bu dönemin bıraktığı hasarı göstermektedir.
Bu süreçten sonra Klazomenai, anakaradaki yerleşimini büyük ölçüde terk ederek Karantina Adası’na taşınmıştır. M.Ö. 5. yüzyılda burada yeni bir kent yaşamı başlamış, aynı dönemde Atina karşıtı toprak sahipleri, Limantepe’de planlı “Khyton” adlı bir şehir kurmuşlardır. Ancak M.Ö. 350’lerde bu yerleşim terk edilmiş ve Klazomenaililer yaşamlarını Karantina Adası’nda sürdürmeye devam etmiştir.
Klazomanai Antik Kenti'ne nasıl gidilir?
Klazomenai Antik Kenti’ne İzmir’den ulaşım oldukça kolaydır. Kendi aracıyla gelmek isteyenler için İzmir-Urla arası yaklaşık 45 dakikadır. Toplu taşıma ile gelmek isteyenler, İzmir metrosuna binerek Kaymakamlık durağında inebilir ve Narlıdere İtfaiye durağından 984 numaralı otobüse binerek İskele durağında inebilirler.
