İzmir’in merkezinde yer alan, günümüzde tarihin kalın perdeleri ardında unutulmuş bir yer; Cezayir Hanı. Bir dönem cezaevi olarak hizmet veren bu han, ismi ve yaşanmışlıklarıyla şehir hafızasında hala yer almakta. Cezayir Hanı’nın bilinmeyen tarihine göz atıyor ve günümüzdeki hali üzerinde duruyoruz.
Eski Ticaret Noktası
Cezayir Hanı, Konak ilçesi Ahmetağa Mahallesi’nde, 855 Sokak No:40 adresinde bulunuyor. Bu alan, 19. yüzyıl ortalarında iç limandan doldurulup kazanılan bir zemin üzerine inşa edildi. Yapı, kare planlı olup, ortasında bir mescit bulunan avlusu etrafındaki kiralanabilir mekânlarla çevriliydi. İki katlı olan hanın üst katı revaklıydı ve zamanla mahkûm koğuşlarına dönüştürüldü. 1855 yılına kadar ticaret amacıyla kullanılan han, bu tarihten sonra İzmir’in ilk hapishanesi olarak hizmet vermeye başladı. Bu dönüşüm, şehir merkezinde adeta bir zindan atmosferi oluşturdu.
200 Mahkum İsyan Çıkardı
16 Mart 1870 sabahı İzmir, tarihinin en gergin anlarından birine tanıklık etti. Yemiş Çarşısı’ndaki hapishanede yaklaşık 200 mahkûmun isyan çıkardığı haberi halk arasında paniğe yol açtı. İsyan kanlı bir şekilde bastırıldı ve hayatta kalan mahkûmlar başka cezaevlerine sevk edildi. Cezayir Hanı’nda gerçekleşen bu olay, kent tarihinde cezaevi kimliğini daha da pekiştirdi.
Cezayir Hanı isminin kökeni hakkında iki farklı görüş mevcut. Birinci görüşe göre, halk arasında “ceza yeri” olarak anılması zamanla “Cezayir”e dönüşmüş. İkinci görüş ise, Cezayir’den getirilen kölelerin burada tutulduğu yönünde. Ancak her iki iddia da hanın isminin tam olarak kökenine dair kesin kanıt olarak kabul edilmemektedir.
Yeniden Ticari Nokta Oldu
1880’li yıllarda yeni cezaevinin inşa edilmesiyle birlikte, Cezayir Hanı ticari faaliyetlere açıldı. Ancak 1970 yılında çıkan büyük bir yangın sonucu tamamen yıkıldı. Yerine günümüzdeki iş hanı inşa edildi ve bu bina bir dönem yanan hükümet konağının işlevini de geçici olarak üstlendi. Günümüzde ise İzmir Valiliği’nin bazı birimlerine ev sahipliği yapmaktadır.
Cezayir Hanı’na Ulaşım İmkanları
Cezayir Hanı’nın günümüzdeki konumu oldukça merkezi bir noktadır. Konak Meydanı’na yürüme mesafesinde yer alan yapı, İzmir Metro Konak Durağı’na sadece birkaç dakika uzaklıktadır. Otobüsle gitmek isteyenler, Konak İskele veya 466 Şirinyer Aktarma Merkezi-Konak, 35 Ballıkuyu-Konak, Otogar-Konak ESHOT hatlarıyla Borsa durağında inerek ulaşabilirler. Kendi aracınızla gitmek isterseniz, 855 Sokak No:40 adresini navigasyona girerek rahat bir şekilde ulaşım sağlayabilirsiniz.
